Blauwe kiekendief - Circus cyaneus
Voormalig broedvogel (1960). Wintergast in klein aantal (0-2), slaapplaats op de heide in de periode september-april (0-26 ex)
De adult mannetjes van de Blauwe kiekendief zijn makkelijk herkenbaar door het opvallend lichtgrijze verenkleed met zwarte vleugelpunten. De vrouwelijke vogels zijn bruin van kleur en hebben een opvallend witte stuit, die in de vlucht goed zichtbaar is. Onvolwassen vogels lijken sterk op een adult vrouw, beide worden vaak als ‘ringtail’ aangeduid. In Nederland broedt de Blauwe kiekendief voornamelijk op de Waddeneilanden. Buiten de broedtijd worden de vogels verspreid over het land waargenomen. Gemeenschappelijke slaapplaatsen zijn te vinden in hoogveen- en heidegebieden, moerassen en boerenland (SOVON, 2020). De Blauwe kiekendief wordt in Limburg in het winterhalfjaar voornamelijk aangetroffen in open landschappen, waarbij het zowel om natuurgebieden kan gaan als cultuurlandschap (Hustings e.a., 2006).
Voorkomen op de Meinweg
De Blauwe kiekendief is een voormalig broedvogel van de Meinweg. In jaarverslagen van SBB uit de jaren 1959-1961 is te lezen dat de Blauwe kiekendief, in de toenmalige omschrijving aangeduid als 'asgrauwe kiekendief', in 1959 regelmatig werd gezien, gevolgd door een nestvondst in 1960. Dit nest is tijdens het broeden door ‘roofwild’ verstoord. In 1961 is de soort niet meer als broedvogel aangetroffen. Tegenwoordig wordt de soort sporadisch opgemerkt tijdens de doortrek in oktober. Ook als wintergast wordt de soort slechts zelden waargenomen (0-2 exemplaren). De soort wordt in de winterperiode vooral op de slaapplaatsen gezien.
Slaapplaatsen op de Meinweg
Nationaal Park de Meinweg is van oudsher al bekend als slaapplaats voor Blauwe kiekendieven. Hustings e.a. (2006) maakt melding van 10 of meer overnachtende exemplaren eind jaren zeventig, begin jaren tachtig van de vorige eeuw. In de periode 2012-2018 zijn op er op twaalf locaties op de Meinweg slapende Blauwe kiekendieven vastgesteld, verdeeld over meerdere grotere en kleinere droge heidevelden op de Meinweg. De meeste locaties zijn te vinden aan weerszijden van de Herkenbosscherbaan en worden gescheiden door zandwegen en/of boscomplexen. De actuele verspreiding van slaapplaatsen op de Meinweg is beperkt. De laatste jaren overnachten alleen op de Herkenbosscherheide nog regelmatig kiekendieven. Typische slaaplocatie van de Blauwe kiekendief op de Meinweg betreft een open plek in overjarige heide, hoogte 50-100 cm met op de bodem halmen van Pijpenstrootje (Molinia caerulea).
Seizoensvoorkomen
Op basis van slaapplaatstellingen op de Herkenbosscherheide in de periode 2012-2018 is het seizoensvoorkomen van de Blauwe kiekendief in beeld gebracht. Op de slaapplaats aan Herkenbosscherheide worden de eerste kiekendieven vanaf eind september vastgesteld. De vroegste datum voor is 24 september 2018. Er zijn twee pieken in het voorkomen van de Blauwe kiekendieven op de Meinweg , te weten in januari en in maart. De kiekendieven blijven tot eind maart-begin april gebruik maken van de heide als slaapplaats. De ringtails blijven doorgaans langer aanwezig dan de adulte mannen (Asseldonk & Heuts, 2020).
Herkomst van de kiekendieven
In 2014 zijn op de Meinweg vijf vrouwelijke kiekendieven van GPS-loggers voorzien. De loggers geven meer informatie over de foerageergebieden in de winter, de trekroute en broedgebieden van enkele op de Meinweg overwinterende kiekendieven. De gezenderde blauwe kiekendieven bezoeken vrijwel dagelijks vaste akkerpercelen op zoek naar voornamelijk Veldmuizen. De vogels hebben een voorkeur voor akkerpercelen op Duits grondgebied en gedragen zich hier territoriaal. Ze keren onregelmatig terug op de Meinweg om er te overnachten. Overnachten vindt vaak plaats nabij de foerageergebieden in onder meer asperge, rammenas en mosterdzaad velden. De gezenderde Blauwe kiekendieven hebben broedgebieden in het noorden van Zweden (1) Finland (1) en het noorden Rusland(3). De Zweedse vogel volgde de route via Denemarken noordwaarts, de overige vogels vlogen via het vasteland noordwaarts via Estland.
Kiekendieven na de heidebrand april 2020
De heidebrand die eind april 2020 op de Meinweg heeft gewoed, heeft alle bekende slaapplaatsen in de as gelegd. De typisch oude opgaande heidestruiken met pijpenstrootje, die als slaapplaats dienden zijn verdwenen. Onderzoek zal moeten uitwijzen welke gevolgen dit heeft voor de overnachting van kiekendieven op de Meinweg.
De Blauwe kiekendief op de trektelpost
Waarnemingen van trekkende kiekendieven zijn beperkt. De trektelpost op de Meinweg nabij het Melickerven registreerde vier overtrekkende vogels (2008-2019, h=130 uur). De telpost op het Wolfsplateau heeft in de periode 2008-2019 drie trekkende Blauwe kiekendieven geregistreerd (h=582 uur, n=3). De waarnemingen vallen in de eerste weken van oktober. Vergelijking met andere trektelposten in Limburg; Aan de Majoor (Koningsbosch) telden één kiek per 38 uur, dat is vergelijkbaar met het Melickerven (een kiek per 32.5 uur) maar veel hoger dan het Wolfsplateau (een kiek per 194 uur). Beide telposten scoren veel lager dan de telpost op de Hamert, waarbij een kiek per 18 uur langskomt in het najaar (Trektellen,2020).
Literatuur
Asseldonk, E. van & P. Heuts, 2020. De Blauwe kiekendief als overwinteraar in de Midden-Limburgse grensregio DEEL 1. OVERWINTERING VAN BLAUWE KIEKENDIEVEN OP DE MEINWEG. Natuurhistorisch Maandblad 109(1): 1- 11.
Asseldonk, E. van & P. Heuts, 2015. De Blauwe kiekendief als overwinteraar op de Meinweg. Natuurhistorisch Maandblad 104(11): 193- 198
Boeren, J. & P. Heuts, 2012. Slaapplaatstellingen van Blauwe Kiekendieven op De Meinweg in 2012. Limburgse Vogels 22: 48-52.
Hens P.A., 1965. Avifauna van de Nederlandse provincie Limburg benevens een vergelijking met die der aangrenzende gebieden. Natuurhistorisch Genootschap in Limburg. Reeks XV: 245-246
Hustings F., van der Coelen J., van Noorden B., Schols R. & Voskamp P. 2006. Avifauna van Limburg. Stichting Natuurpublicaties Limburg, Maastricht.
SOVON, 2020. Blauwe kiekendief, https://www.sovon.nl/nl/soort/2610, geraadpleegd 03 sept.2020
Trektellen, 2019. https://www.trektellen.nl/species/trend/1/833/20/0, geraadpleegd 20 dec. 2019.
Overzicht van de slaaplocaties Blauwe kiekendief in de periode 2012-2020
Seizoensvoorkomen van de Blauwe kiekendief op slaapplaats Herkenboscherheide periode 2012-2018 (Asseldonk & Heuts, 2020). Weergegeven is het totaal aantal mannen (blauw)en ringtails (onvolwassen mannen/vrouwen en adult vrouw- rood) per week in de periode 2012-2018 op basis van twee ochtendtellingen per week op de slaapplaats Herkenboscherheide.
De Herkenboscherheide voor en na de brand van april 2020. Het heideterrein is voorlopig ongeschikt als slaaplocatie voor de Blauwe kiekendief
Trekroutes van vijf op de Meinweg met GPS-loggers voorziene Blauwe kiekendieven in de periode 2013-2018.
Foto’s: L. Belgers & Peter Heuts
Tekst: E. van Asseldonk & Peter Heuts
Redigent: J. Boeren, 30 sept. 2020
Bezoek ook onze andere websites......................
|Home| |Contact|Sitemap|Disclaimer| Laatste update29-08-2023| Copyright Stichting Koekeloere | Webbeheer E. van Asseldonk
